AFRODİSİAS

Afrodisias veya Afrodisyas (Grekçe: Ἀφροδισιάς, romanize: Aphrodisiás), Tanrıça Afrodit'e adanmış birçok eski çağ kentinin ortak adı. Afrodisyas (ya da Afrodisias) adlı kentlerin en ünlüsü, Anadolu'nun güneybatısında, eski Karia bölgesinde, günümüzde Aydın'ın Karacasu ilçesine bağlı Geyre mahallesinin bulunduğu yerdeydi. Arkeolojik kazılar başladıktan sonra Geyre taşınmıştır.

2009'da UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dâhil edilen[2] Afrodisias, 2017'de ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.

Tarihçe

MÖ 5. yüzyılda kurulan kent, Roma İmparatorluğu döneminde gelişmiş, MÖ 1. yüzyıl ile MS 5. yüzyıllar arasında, başta heykelcilik olmak üzere önemli bir sanat merkezi haline gelmiş, Afrodit tapınağıyla ve Afrodit adına yapılan törenlerle ün salmıştır.

Kentin tanrıçası Aphrodite için yapılan tapınak kentteki en eski mermer binadır. Tapınağa ait kutsal alanın (temenos) sınırlarının belli olması bu alana tanınan sığınma hakkından dolayı önemli olmuştur. Tapınak çevresindeki yazıtlarla önce bu imtiyazın Julius Caesar ve ardılı, daha sonra da Roma İmparatoru Augustus tarafından verildiği ortaya konulmuştur.

MS 1. yüzyılın başlarında tamamlanan mermer tapınağın yapımında yardımcı olan seçkin yerel ailelerin isimleri sütunlar üzerine yazılmış, tapınağın kurucusu olarak kabul edilen Gaius Julius Zoilos, yaşamı boyunca Aphrodite rahibi unvanı ile onurlandırılmıştır.

Ören Yeri

Afrodisias kenti, deprem kuşağındaki konumu nedeniyle, tarihi boyunca pek çok depremden şiddetle etkilenmiştir. Özellikle 4. yüzyıl ve 7. yüzyılda burada büyük depremler olduğu bilinmektedir. 4. yüzyıl depremi ayrıca Afrodisias'ın bulunduğu mevkide su akış mecralarını da değiştirmiş, kentin bazı kısımlarını su baskınlarına maruz kalmaya müsait bir hale getirmiştir. Su baskınları sorununu çözümleme amaçlı ve aciliyet içinde inşa edildiği anlaşılan tahliye sisteminin kanıtları bugün de görülebilmektedir. 7. yüzyıldaki depremden sonra Afrodisias bir daha hiçbir zaman tam olarak kendine gelememiş ve bakımsızlığa düşmüştür. Zamanla kalıntılar kısmen Geyre köyü alanı ile örtülmüştür. 20. yüzyıl başlarında Geyre köyünün bir kısmı yine bir deprem nedeniyle boşalmış, boşaltılan alanın altındaki kalıntılar ortaya çıkmıştır. 1960'larda Geyre, deprem olasılığı da düşünülerek bugünkü yerine taşınmış ve belde olmuştur.

Kent 7. yüzyıldan itibaren paganizm çağrışımlı Afrodisias ismini terkederek Hristiyanlık etkisiyle Stavropolis (Haç kenti) şeklinde adlandırılmıştır. Bizans İmparatorluğu döneminde bölge (antik çağ Karya'sına nazaran daha iç bölgede yer almasına rağmen) Karya olarak anılmaya başlamıştır. 1260 yılından itibaren Türklerin bölgede egemenlik kurması ile Karia ismi Geyre olarak Türkçeye yansımıştır.

Kazılar ve diğer çalışmalar

Türkiye'nin en ünlü fotoğrafçısı Ara Güler'in tesadüfi biçimde bölgede kaybolması ile bulunmuştur. Ara Güler, köydeki insanların Aphrodisias'a ait sütun ve taşları, evlerinin ve işyerlerinin belli kısımlarında kullanıldığını görmüştür. Geri döndüğünde çektiği fotoğrafları dönemin sanatçı-aydınlarına göstermiş ama kimse ilgilenmemiştir. Daha sonra bir ABD dergisine fotoğraflarla birlikte yazıları göndermiş ve büyük ilgi görmüştür. Renkli resimler olursa 10 sayfa ayıracaklarını söylemeleri üzerine Ara Güler tekrar aynı yere gider. Resimleri çeker, yazısını yazar. Kendisinden daha detaylı yazılar istenince Kenan Erim ile görüşür ve yazılar yazılır. Kenan Bey de hafriyatlar için gerekli izinleri alıp detaylı çalışmalara başlar. Aphrodisias'ta ilk kazılar 1904-1905 yıllarında Paul Gaudin tarafından yapılmıştır. Hâlen sürmekte olan ve New York Üniversitesi tarafından koordine edilen Afrodisias kazılarının başlangıcı, 1961 yılından ölümüne kadar tüm kariyerini buraya adayan Kenan Erim'e dayanmaktadır. Bugün, çalışmaların devamı yine New York Üniversitesi himayesinde; Oxford Üniversitesi Lincoln Kürsüsü'nde Klasik Arkeoloji ve Sanat Profesörü olan Prof. R.R.R. Smith ile New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü'nde Prof. Christopher Ratte'nin ortak yönetimi altında sürmektedir. Sur duvarlarından itibaren 1 km.lik alan 1. Derece Sit Alanı ilan edilmiştir. Kalıntıların zenginliği nedeniyle kazıların başlangıcında inşa edilen Geyre Müzesi'nin yetersiz kalması nedeniyle yeni bir Afrodisias Müzesi'nin kurulması için çalışılmıştır. 1 Haziran 2008'de Afrodisias antik kentinde müzeye ek olarak Sebasteion-Sevgi Gönül Salonu açılmıştır.

Aphrodisias (/æfrəˈdɪsiəs/; Ancient Greek: Ἀφροδισιάς, romanized: Aphrodisiás) was a small ancient Greek Hellenistic city in the historic Caria cultural region of western Anatolia, Turkey. It is located near the modern village of Geyre, about 100 km (62 mi) east/inland from the coast of the Aegean Sea, and 230 km (140 mi) southeast of İzmir.

Aphrodisias was named after Aphrodite, the Greek goddess of love, who had here her unique cult image, the Aphrodite of Aphrodisias. According to the Suda, a Byzantine encyclopedic compilation, before the city became known as Aphrodisias (c.3rd century BCE) it had three previous names: Lelégōn Pólis (Λελέγων πόλις, "City of the Leleges"), Megálē Pólis (Μεγάλη Πόλις, "Great City"), and Ninóē (Νινόη).

Sometime before 640, in the Late Antiquity period when it was within the Byzantine Empire, the city was renamed Stauroúpolis (Σταυρούπολις, "City of the Cross").

In 2017 it was inscribed on the UNESCO World Heritage Site list.

History

Aphrodisias was the metropolis (provincial capital) of the region and Roman province of Caria.

White and blue grey Carian marble was extensively quarried from adjacent slopes in the Hellenistic and Roman periods, for building facades and sculptures. Marble sculptures and sculptors from Aphrodisias became famous in the Roman world. Many examples of statuary have been unearthed in Aphrodisias, and some representations of the Aphrodite of Aphrodisias also survive from other parts of the Roman world, as far afield as Pax Julia in Lusitania.

The city had notable schools for sculpture, as well as philosophy, remaining a centre of paganism until the end of the 5th century.[6] The city was destroyed by earthquake in the early 7th century, and never recovered its former prosperity, being reduced to a small fortified settlement on the site of the ancient theatre.[6] Around the same time, it was also renamed to Stauropolis (Greek: Σταυροῡπολις, "city of the Cross") to remove pagan connotations, but already by the 8th century it was known as Caria after the region, which later gave rise to its modern Turkish name, Geyre. In Byzantine times, the city was the seat of a fiscal administrative unit (dioikesis).

The city was sacked again by the rebel Theodore Mankaphas in 1188, and then by the Seljuk Turks in 1197. It finally fell under Turkish control towards the end of the 13th century.

Geological history

The site is in an earthquake zone and has suffered a great deal of damage at various times, especially in severe tremors of the 4th and 7th centuries. An added complication was that one of the 4th century earthquakes altered the water table, making parts of the town prone to flooding. Evidence can be seen of emergency plumbing installed to combat this problem.

Aphrodisias never fully recovered from the 7th century earthquake, and fell into disrepair. Part of the town was covered by the modern village of Geyre; some of the cottages were removed in the 20th century to reveal the older city. A new Geyre has been built a short distance away.

Other finds

The Roman Theater (south)

The Roman Theater (north)

Inscriptions

The quality of the marble in Aphrodisias has resulted in an unusually large number of inscribed items surviving in the city. As many pieces of monumental quarried stone were reused in the Late Antique city walls, many inscriptions could and can be easily read without any excavation; the city has therefore been visited and its inscriptions recorded repeatedly in modern times, starting from the early 18th century.

Upwards of 2000 inscriptions have been recorded by excavators under the aegis of New York University. Many of these inscriptions had been re-used in the city walls. Most inscriptions are from the Imperial period, with funerary and honorary texts being particularly well represented, but there are a handful of texts from all periods from the Hellenistic to Byzantine. A set of documents, aimed at portraying the grandeur and history of the city, was included in so-called "Archival Wall".

Excavations in Aphrodisias have also uncovered an important Jewish inscription whose context is unclear. The inscription, in Greek, lists donations made by numerous individuals, of whom several are classed as 'theosebeis', or Godfearers. It seems clear through comparative evidence from the inscriptions in the Sardis synagogue and from the New Testament that such Godfearers were probably interested gentiles who attached themselves to the Jewish community, supporting and perhaps frequenting the synagogue. The geographical spread of the evidence suggests this was a widespread phenomenon in Asia Minor during the Roman period.

Frieze

A frieze discovered in 1980 showing a bare breasted and helmeted female warrior labelled BRITANNIA writhing in agony under the knee of a Roman soldier with to the left and below the inscription TIBERIUS CLAUDIUS CAESAR is assumed to depict Britain subjugated by Rome.