CUMALIKIZIK

CUMALIKIZIK

Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olarak, Uludağ’ın Kuzey-Batı eteklerine kurulmuş olan Bursa ile aynı dönemde Osmanlı vakıf köyü olarak kurulan Cumalıkızık, 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine kaydedilmiştir. Kültürel kategoride Dünya Miras Listesine alınan “Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu” Dünya Miras Alanı, Orhangazi Külliyesi ve çevresini içine alan Hanlar Bölgesi, Hüdavendigar (I. Murad) Külliyesi, Yıldırım (I.Bayezid) Külliyesi, Yeşil (I. Mehmed) Külliye, Muradiye (II. Murad) Külliyesi ve Cumalıkızık Köyü olmak üzere altı bileşenden oluşmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğunun ilk başkenti olarak kurulan ve vakıf sistemi içerisinde erken dönem Osmanlı geleneklerine göre külliye ve köylerle şekillenen Bursa’nın tarih boyunca sahip olduğu önemli ticari rolü, kentteki büyük hanlar, bedesten ve çarşılarla ortaya konulmaktadır. Hanlar Bölgesi 14. yüzyıldan bu yana kent ekonomisinin kalbi olmuştur.

Osmanlı Bursa’sının gelişmesinde önemli rol oynayan külliyeler, cami, medrese, hamam, imaret ve türbeleri ile hiç bozulmadan günümüze kadar ulaşmıştır. Kentleşme modelinin en önemli bileşeni olan ve sosyal, kültürel, dini ve eğitim faaliyetleri ile her biri birer merkez olan bu külliyeler kentin sınırlarını belirlemiş ve zaman içerisinde etraflarında gelişen mahallelerle günümüze kadar yaşayagelmişlerdir.

Erken dönem Osmanlı kentine istisnai bir örnek olan Bursa’nın kentleşme modeli, daha sonra kurulan Osmanlı-Türk kentlerine örnek teşkil etmiştir. Bursa’nın en iyi korunmuş vakıf köyü olan ve istisnai bir kentsel planlama sistemini temsil eden Cumalıkızık, seçkin sivil mimarisi ve yaşayan halkı ile kırsal yaşantısını günümüze kadar taşımıştır. 

Cumalıkızık Köyü ve çevresindeki diğer vakıf köylerinin, payitaht Bursa’nın kent merkezindeki hanlar ve külliyelerle ekonomik ilişkileri, Osmanlı’nın bütün kurumlarıyla bir beylikten imparatorluk haline dönüşmesine önemli bir katkı sağlamıştır. Bursa ve Cumalıkızık bugün hala yaşayan ticari kültürü ve kente oldukça yakın kırsal yaşamın devamlılığı ile birlikte erken dönem Osmanlı kent kültürü ve yaşam şekline iyi bir örnek teşkil etmektedir.

Bursa ve Cumalıkızık sahip oldukları seçkin eserlerle birlikte insanlık tarihinin önemli bir aşamasını yansıtmaktadırlar.

Cumalıkızık is a village in the Yıldırım district of Bursa Province, located 10 kilometers east of the city of Bursa, at the foot of Mount Uludağ. Its history goes back to the Ottoman Empire's foundation period. The village is now included within the border of the Yıldırım district as a neighbourhood. Cumalıkızık was founded as a vakıf village. The historical texture of the village has been well protected and the civilian countryside architectural structures of the early Ottoman period are still intact. Because of this, Cumalıkızık has become a popular but still unspoiled center for tourists.

A group of similar villages which are placed close together between the foot of mount Uludağ and the valleys have been called Kızık in Turkish. The name stands for one of the twenty-four clans of the Oghuz Turks and the people from the villages also called Kızık. Similar villages, less well preserved, are Değirmenlikızık, Derekızık, and Hamamlıkızık (see Kızık for other places named Kızık in Turkey). Hamamlıkızık was the village of the local baths (hamam), and Cumalıkızık was named because people gathered there on Friday (Cuma, in Turkish) for worship.

The Cumalıkızık ethnography museum in the village's square displays historical objects from the village. Every June there is a raspberry festival. The famous Cumalıkızık houses are made out of wood, adobe, rubblestones. Most of them are triplex houses. The windows upstairs are generally latticed and with a bay window. The handles and knockers on the main entry doors are made of wrought iron. Cobblestone streets are very narrow with no sidewalks, but a typical medieval gutter in the center for rain and waste water.

Video showing the architecture and culture of Cumalıkızık.

A mosque, the fountain of 'Zekiye Hatun' next to the mosque and a bath with one dome are original from the Ottoman Empire. There is also a ruin of a church built by Byzantines.

Cumalıkızık holds 270 historical houses. Some of these houses are in process of restoration and maintenance, and 180 of them are still being used as dwellings.

In 1969, the remains of a Byzantine church were unearthed southeast of the village in the foothills of Mt. Uludağ. Some architectural works are on display in the Archeological Museum of Bursa. Movies and television programs with historical settings have often been recorded in Cumalıkızık.