EFES

Efes (Eski Yunanca: Ἔφεσος Ephesos, sonuçta Hititçe Apasa’dan türemiş olabilir), Anadolu'nun batı kıyısında, bugünkü İzmir ilinin Selçuk ilçesinin üç kilometre güneybatısındaki İyonya kıyısında ve sonraları önemli bir Roma kenti olan antik bir Yunan kentiydi. Kuruluşu Cilalı Taş Devri MÖ 6000 yıllarına dayanır. MÖ 10. yüzyılda eski Arzawa başkentinin yerine Attik ve İyonyalı Yunan kolonistleri tarafından inşa edilmiştir.

Klasik Yunan döneminde İyonya'nın on iki şehrinden biriydi. Şehir, MÖ 129'da Roma Cumhuriyeti ‘nin kontrolüne geçtikten sonra gelişti.

1994'te UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen. Efes 2015'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.

Şehir Antik Dünyanın Yedi Harikası 'ndan biri olan yakındaki Artemis Tapınağı (M.Ö. 550 BC; civarında tamamlandı) ile ünlüdür. Diğer birçok anıtsal yapı arasında Celsus Kütüphanesi ve 25,000 seyirci alabilen bir tiyatro vardır. Efes, Vahiy Kitabı ‘nda adı geçen Asya'nın yedi kilisesinden biriydi. Yuhanna İncili burada yazılmış olabilir.

Şehir 5. yüzyıl birkaç Hıristiyan Konseyinin yeriydi (bkz. Efes Konseyi). Şehir 263 yılında Gotlar tarafından yıkıldı ve yeniden inşa edilmesine rağmen limanın Küçükmenderes Nehri tarafından yavaş yavaş siltilmesi nedeniyle şehrin ticaret merkezi olarak önemi azaldı. MS 614'teki bir depremde kısmen tahrip oldu. Efes harabeleri Adnan Menderes Havalimanı 'ndan ve Kuşadası yolcu gemisi limanından yaklaşık 30 km uzaklıktadır.

2015 yılında UNESCO Dünya Mirası olarak eklendi.

Neolitik dönem

Efes'i çevreleyen alan yakındaki Arvalya ve Cukurici olarak bilinen yapay höyükler tarafından ortaya çıkarıldığı üzere Neolitik Çağ (yaklaşık MÖ 6000) sırasında zaten iskan edilmişti.

1996 yılı içinde Selçuk, Aydın ve Efes yol üçgeninin yaklaşık 100 m kadar güney batısında, mandalina bahçeleri arasında Derbent Çayı'nın kıyısında Çukuriçi Höyük saptanmıştır. Arkeolog Adil Evren başkanlığında yapılan araştırma ve kazılar sonucu, bu höyükte taş ve bronz baltalar, iğneler, açkılı seramik parçaları, ağırşaklar, obsidien (volkanik cam) ve sileks (çakmak taşı), deniz kabukluları, öğütme ve perdah aletleri bulunmuştur. Yapılan değerlendirmelerle Çukuriçi Höyük'te Neolitik dönemden Erken Bronz Çağına kadar bir yerleşimin ve yaşamın olduğu saptanmıştır. Aynı tür malzemeler yine Selçuk, Kuşadası yolunun yaklaşık 8. km'de Arvalya Deresi'nin bitişiğinde Gül Hanım tarlasında Arvalya Höyük saptanmıştır. Çukuriçi ve Arvalya (Gül Hanım) höyüklerinde saptanan eserler ile Efes'in yakın çevresinin tarihi böylece Neolitik Dönem'e kadar ulaşmaktadır.

Helenistik dönem

MÖ 1050 yıllarında Yunanistan'dan gelen göçmenlerin de yaşamaya başladığı liman kenti Efes, MÖ 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınmıştır. Bugün gezilen Efes ise Büyük İskender'in generallerinden Lisimahos tarafından MÖ 300 yıllarında kurulmuştur. Şehir Roma'dan özerk bir şekilde Apameia Kibotos şehri ile ortak para bastırmıştır. Bu şehirler klasik dönemdeki Küçük Asya'da çok parlak yarı özerk davranmaya başlamışlardı. Lisimahos, kenti Miletli Hippodamos'un bulduğu "Izgara Plan"a göre yeniden kurar. Bu plana göre, kentteki bütün cadde ve sokaklar birbirini dik olarak keser.

Roma dönemi

Hellenistik ve Roma çağlarında en görkemli dönemlerini yaşayan Efes, Roma İmparatoru Augustus zamanında, Asya Eyaleti'nin başkenti olmuş ve nüfusu o dönem (MÖ 1.-2. yüzyıl) 200.000 kişiyi aşmıştır. Bu dönemde her yer mermerden yapılmış anıtsal yapılarla donatılır.

4. yüzyılda limanın dolmasıyla Efes'te ticaret geriler. İmparator Hadrianus, limanı birkaç kez temizletir. Liman kuzeyden gelen Marnas Çayı ve Küçük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla dolar. Efes denizden uzaklaşır. 7. yüzyılda Araplar bu kıyılara saldırır. Bizans döneminde tekrar yer değiştiren ve ilk kez kurulduğu Selçuk'taki Ayasuluk Tepesi'ne gelen Efes, 1330 yılında Türkler tarafından alınır. Aydınoğullarının merkezi olan Ayasuluk, 16. yüzyıldan itibaren giderek küçülmeye başlamıştır. Günümüzde ise bölgede Selçuk ilçesi bulunmaktadır.

Efes ören yerinde, Hadrianus Tapınağı girişindeki frizde Efes'in 3 bin yıllık kuruluş efsanesi şu cümlelerle yer alır: Atina kralı Kodros'un cesur oğlu Androklos, Ege'nin karşı yakasını keşfetmek ister. Önce, Delfi kentindeki Apollon Tapınağı'nın kahinlerine danışır. Kahinler ona, balık ve domuzun işaret ettiği yerde bir kent kuracağını söyler. Androklos bu sözlerin anlamını düşünürken Ege'nin lacivert sularına yelken açar... Kaystros (Küçük Menderes) Nehri'nin ağzındaki körfeze geldiklerinde karaya çıkmaya karar verirler. Ateş yakarak tuttukları balıkları pişirirlerken çalıların arasından çıkan bir yaban domuzu, balığı kaparak kaçar. İşte kehanet gerçekleşmiştir. Burada bir kent kurmaya karar verirler...

Doğu ile Batı arasında başlıca kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kenti idi. Bu konumu Efes'in çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişmesini ve Roma Devrinde Asia eyaletinin başkenti olmasını sağlamıştır. Efes, antik çağdaki önemini yalnızca buna borçlu değildir. Anadolu'nun eski anatanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültürünün en büyük tapınağı da Efes'te yer alır.

MÖ 6. yüzyılda bilim, sanat ve kültürde Milet ile birlikte en ön sırada yer alan Efes, bilge Herakleitos, rüya tabircisi Artemidoros, şair Callinos ve Hipponaks, gramer bilgini Zenodotos, hekim Soranos ve Rufus gibi ünlü kişileri yetiştirmiştir.

Efes’i ziyaret etmek için araba ile O-5 üzerinden ayrıca uçak ve otobüs ile de gidebilirsiniz.

Ephesus (Ancient Greek: Ἔφεσος Ephesos may ultimately be derived from the Hittite Apasa) was an ancient Greek city on the west coast of Anatolia, on the Ionian coast three kilometers southwest of today's Selçuk district of Izmir, and later an important Roman city. Its foundation dates back to the Polished Stone Age 6000 BC. It was built by Attic and Ionian Greek colonists to replace the old capital of Arzawa in the 10th century BC.

It was one of the twelve cities of Ionia in the classical Greek era. The city developed after it came under the control of the Roman Republic in 129 BC.

Included in the World Heritage Tentative List by UNESCO in 1994. Efes was registered as a World Heritage Site in 2015.

The city is famous for the nearby Temple of Artemis (completed around 550 BC;), one of the Seven Wonders of the Ancient World. Among many other monumental structures are the Celsus Library and a theater that can accommodate 25,000 spectators. Ephesus was one of the seven churches of Asia mentioned in the Book of Revelation. The Gospel of John may have been written here.

The city was the seat of several Christian Councils in the 5th century (see Ephesus Council). The city was destroyed by the Goths in 263 and although it was rebuilt, the city's importance as a commercial center declined due to the slow destruction of the harbor by the Küçükmenderes River. It was partially destroyed in an earthquake in AD 614. The ruins of Ephesus are located about 30 km away from Adnan Menderes Airport and Kuşadası cruise ship port.

It was added as a UNESCO World Heritage Site in 2015.

Neolithic period

The area surrounding Ephesus was already inhabited during the Neolithic Age (about 6000 BC) as revealed by the nearby artificial mounds known as Arvalya and Cukurici.

In 1996, Çukuriçi Höyük was discovered on the banks of the Derbent Stream, between tangerine groves, approximately 100 m southwest of the Selçuk, Aydın and Efes road triangle. As a result of research and excavations under the direction of archaeologist Adil Evren, stone and bronze axes, needles, burnished ceramic pieces, spindle whorls, obsidian (volcanic glass), and silex (flint), shellfish, grinding and polishing tools were found in this mound. Based on the evaluations made, it was determined that there were a settlement and life in Çukuriçi Höyük from the Neolithic period to the Early Bronze Age. The same type of materials was also found in the Arvalya Höyük in Gül Hanım field, adjacent to the Arvalya Stream at about 8th km of the Selçuk, Kuşadası road. The artifacts found in Çukuriçi and Arvalya (Gül Hanım) mounds and the history of the immediate surroundings of Ephesus thus reach the Neolithic Period.

Hellenistic period

The port city of Ephesus, where immigrants from Greece started to live in 1050 BC, was moved to the vicinity of the Temple of Artemis in 560 BC. Ephesus, which is visited today, was founded by Lisimahos, one of the generals of Alexander the Great, in 300 BC. The city co-minted money with Apameia Kibotos city autonomously from Rome. These cities began to behave very brightly and semi-autonomously in Asia Minor in the classical period. Lisimahos rebuilds the city according to the "Grid Plan" found by Hippodamos of Miletus. According to this plan, all streets and streets in the city cross each other perpendicularly.

Roman period

Ephesus, which lived its most magnificent periods in the Hellenistic and Roman ages, became the capital of the Asian Province during the reign of the Roman Emperor Augustus and its population exceeded 200,000 people at that time (1st-2nd century BC). During this period, everywhere was equipped with monumental structures made of marble.

In the 4th century, trade-in Ephesus declined as the harbor was filled. Emperor Hadrian had the harbor cleaned several times. The port was filled with alluvium brought by the Marnas Stream and Küçük Menderes River coming from the north. Ephesus has moved away from the sea. In the 7th century, the Arabs attacked these shores. Ephesus, which was relocated during the Byzantine period and came to the Ayasuluk Hill in Selçuk, where it was founded for the first time, was taken by the Turks in 1330. Ayasuluk, which is the center of Aydınoğulları, has started to shrink gradually since the 16th century. Today, there is Selçuk district in the region.

In the frieze at the entrance of the Temple of Hadrian in the ruins of Ephesus, the 3-thousand-year-old foundation legend of Ephesus takes place with the following sentences: Androklos, the brave son of the Athenian king Kodros, wants to explore the opposite side of the Aegean. First, he consults with the oracles of the Temple of Apollo in Delphi. The prophets tell him that he will build a city where the fish and the pig point. While Androklos contemplates the meaning of these words, he sails into the dark blue waters of the Aegean ... When they come to the bay at the mouth of the Kaystros (Little Menderes) River, they decide to go ashore. While they are cooking the fish they caught by lighting a fire, a wild boar that comes out of the bushes escapes by catching the fish. Here the prophecy has come true. They decide to establish a city here ...

Ephesus, which is the main gate between East and West, was an important port city. This location enabled Ephesus to develop as the most important political and commercial center of its age and to become the capital of Asia state in the Roman Period. Ephesus does not only owe its importance in ancient times to this. The largest temple of the Artemis culture, which is based on the ancient mother goddess (Kybele) tradition of Anatolia, is also located in Ephesus.

In the 6th century BC, Ephesus, which was at the forefront of science, art, and culture along with Miletus, raised famous people such as the wise Heraclitus, the dream interpreter Artemidoros, the poet Callinos and Hipponaks, the grammar scholar Zenodotos, the physician Soranos and Rufus.

To visit Ephesus, you can also go by car via O-5 by plane or bus.